İstanbul başta olmak üzere Türkiye'nin kuzey illerinde kar yağışı etkili olurken Erzurum'da Cuma gecesi sıcaklıkların eksi 20 dereceye düşmesi bekleniyor. Peki küresel ısınma yaşanıyorsa hava neden bu kadar soğuk?
Benzer sert kış koşullarının görüldüğü Kuzey Amerika'dan uzmanlar, soğuk havanın da küresel ısınmanın bir sonucu olabileceğini söylüyor.
KUTUP GİRDABINA DİKKAT
DW Türkçe'de yer alan habere göre, ABD Ulusal Hava Servisi hafta boyunca "hayati tehlike oluşturabilecek" kadar düşük sıcaklıklar görüleceği uyarısında bulundu. Özellikle kuzey eyaletler Montana, North Dakota ve Minnesota'da eksi 40 santigrat dereceler bekleniyor. Bu ABD'de yılın ilk soğuk hava dalgası değil. Ocak ayında ABD Başkanı Donald Trump'ın geleneksel olarak Kongre binası önünde yapılması planlanan yemin töreni aşırı soğuk yüzünden kapalı alana taşınmıştı.
İklim değişikliği sonucu bazı bölgeler diğerlerine göre daha hızlı ısınıyor; örneğin 2022'de Nature dergisinde yayınlanan bir çalışmaya göre kuzeydeki Arktik bölgesinin ısınma hızı dünya ortalamasından dört kat daha fazla. Bu duruma "Arktik amplifikasyonu" adı veriliyor.
İklim değişikliğinin aşırı hava olaylarına etkisini araştıran World Weather Attribution'un 2022 raporuna göre Avrasya ve Kuzey Amerika'daki aşırı kış koşulları Arktik amplifikasyonu ile bağlantılı olabilir. Bu alandaki çalışmalar görece yeni olsa da bilim insanlarının tespitleri özetle şöyle:
Normalde kuzeydeki soğuk hava ile güneydeki sıcak hava arasındaki basınç farkı gezegeni batıdan doğuya kesen sürekli rüzgarlara neden olur ve bu hava akımı soğuk havayı kuzeye hapseder. Bu duruma kutup girdabı adı veriliyor. Ancak kuzeydeki hızlı ısınma iki hava kütlesi arasındaki sıcaklık farkını azaltırken rüzgarlar da güçsüzleşiyor. Zayıflayan kutup girdabı kuzeydeki soğuk havanın daha güneye inebildiği ani dalgalanmalara izin veriyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ YOĞUN KAR GETİREBİLİR
ABD'nin en saygın üniversitelerinden Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nde görevli iklim bilimci Wanying Kang, "Kutup rüzgarlarının zayıflamasıyla soğuk hava dalgalanmalarının Meksika'ya kadar inebileceğini" belirtiyor.
ABD merkezli özel bir şirket olan Atmospheric and Environmental Research'den hava olayları uzmanı Judah Cohen 2021'de Science dergisinde yayınlanan bir çalışmasında, iklim değişikliğinin güney bölgelerde soğuk hava olaylarının görülme sıklığını artırabileceğini kaydediyor. Araştırmacılar normalde daha fazla nem tutma kapasitesine sahip sıcak havanın aniden soğumasıyla ortalamaların üzerinde kar yağışı kaydedilebileceğini de belirtiyor.
EN SICAK YIL
Öte yandan World Weather Attribution'dan araştırmacılar kutup girdabının zayıfladığına dair kanıtlar olmakla birlikte bunda iklim değişikliğinin rolüne dair bulguların henüz kesin olmadığına dikkat çekiyor.
Daha güney bölgelerde yaşayanlar kutup soğuklarını tam da sıcaklık rekorlarının kırıldığı bir yılın ardından deneyimliyor. Avrupa Birliği'ne (AB) bağlı Copernicus İklim Değişikliği Servisi sadece bir ay önce yaptığı açıklamada 2024'ün şimdiye kadar kayıtlara geçen en sıcak yıl olduğunu bildirmişti. Kurumun çalışmasına göre geçen yıl sıcaklıklar, sanayi öncesi (1850-1900 yılları) döneme kıyasla 1,6 derece daha yüksek ölçüldü. Kaydedilen bir önceki en sıcak yıl 2023 olmuştu.
Paris'te 2015 yılında yapılan iklim konferansına katılan 196 dünya lideri küresel ısınmayı 1,5 derecenin altında tutmaya çabalamak ve 2 dereceyi aşmasını önlemekte uzlaşmışlardı. Son iki yılın ortalaması bu hedefin üzerinde olsa da bilim insanları Paris'teki hedefin aslında birkaç senenin değil onlarca yılın ortalamasına odaklandığına dikkat çekiyor.
Ancak Almanya'nın Leipzig kentindeki Helmholtz Çevresel Araştırmalar Merkezinden Jakob Zscheischler ve meslektaşları yine de 1,5 derece hedefi için artık çok geç kalındığı görüşünde.
Zscheischler, "Geçmişte belli bir eşik aşıldığında bunun uzun vadeli ortalamalara yansıdığını gördük. Bir daha aşılan seviyenin altına inmiyoruz. (Yaptığımız) İklim modellerinde 1,5 derece sınırı için aynı durumun geçerli olduğunu gördük" diyor.
KAYNAK: KARAR
